Trong vòng một thập kỷ qua, làn sóng mạnh mẽ từ các yếu tố địa chính trị và biến động vĩ mô của thị trường đã nhanh chóng thay đổi cách doanh nghiệp vận hành và tạo ra giá trị. Vai trò của CFO đang thay đổi rõ rệt trong bối cảnh đó – không chỉ dừng lại ở quản lý tài chính, mà còn là người đồng hành chiến lược, thúc đẩy đổi mới và đảm bảo tính linh hoạt cho toàn tổ chức.
Các yếu tố kinh doanh đang thay đổi với tốc độ chưa từng có. Chủ nghĩa dân tộc kinh tế và xu hướng bảo hộ thương mại ngày càng gia tăng, công nghệ thay đổi nhanh chóng, hành vi người lao động và người tiêu dùng dịch chuyển, cùng với sự bất ổn của môi trường… tất cả đang định hình lại toàn bộ bối cảnh kinh doanh.
Điều này gây ra sự đứt gãy mô hình vận hành truyền thống, buộc doanh nghiệp phải đưa ra các quyết định phân bổ vốn khó khăn hơn, đồng thời chịu áp lực ngày càng lớn để đáp ứng một loạt chỉ số hiệu quả mới và kỳ vọng từ các bên liên quan.
Sự ra đời của Trí tuệ nhân tạo thế hệ mới (GenAI) và công nghệ học máy khiến năng lực chuyển đổi số trở thành kỹ năng bắt buộc – không chỉ trong bộ phận tài chính mà còn ở nhiều hoạt động vận hành khác. Cùng lúc đó, yêu cầu về phát triển bền vững và các quy định liên quan đến công bố thông tin khí hậu (như tại Úc và các quốc gia khác) đòi hỏi CFO phải làm chủ một hệ thống báo cáo hoàn toàn mới.
Vai trò của CFO đang thay đổi nhanh chóng
Trong quá khứ, CFO được kỳ vọng phải giỏi về kiểm soát chi phí, quản lý báo cáo tài chính và đảm bảo tuân thủ các quy định. Họ được xem là người bảo vệ tính toàn vẹn của tài chính, đảm bảo sổ sách cân bằng và rủi ro kiểm soát chặt chẽ. Ngày nay, họ cần am hiểu công nghệ, phát triển bền vững, dữ liệu và thậm chí là chiến lược khách hàng.
Bằng chứng rõ ràng nhất là từ phân tích của Deloitte trên hơn 30.000 tin tuyển dụng CFO từ năm 2018 đến năm 2023 cho thấy, phạm vi vai trò của CFO đã tăng thêm 19% mà không làm giảm đi các yêu cầu nền tảng về quản trị tài chính. Nói cách khác, năng lực cốt lõi cần có ở một CFO đang tăng trưởng theo cấp số nhân.
Điều này cho thấy vai trò của CFO đã thay đổi, chuyển dần từ “người giám sát, kiểm tra” sang “người định hướng”.
PwC nhấn mạnh rằng các CFO của tương lai sẽ không chỉ dẫn dắt bộ phận tài chính mà còn thúc đẩy chiến lược, áp dụng công nghệ và tạo ra tác động trên toàn doanh nghiệp.
Qua đó, đòi hỏi một cái nhìn rộng hơn, mở rộng phạm vi ảnh hưởng của CFO từ các chức năng “back office” truyền thống sang các hoạt động “middle office” và “front office” do sự gia tăng toàn cầu hóa và bất ổn chính sách. McKinsey cũng xác nhận sự phát triển này, cho thấy các CFO ngày càng tập trung vào lập kế hoạch dài hạn và có kỳ vọng cao vào công nghệ, bao gồm cả GenAI, để đạt được các mục tiêu chiến lược.
Những thay đổi chính trong vai trò của CFO
Vậy, CFO hiện tại và tương lai cần làm gì để thích ứng với những kỳ vọng mới này?
Deloitte đã đề cập đến các câu hỏi này trong ấn phẩm mới nhất: “The Exponential CFO” – tập trung vào việc những thay đổi trong cách doanh nghiệp tạo ra giá trị, vận hành, quản lý nhân tài và văn hóa tổ chức sẽ tiếp tục định hình chương trình hành động của CFO trong những năm tới.
1. Tạo ra giá trị
Cách các doanh nghiệp tạo giá trị cho cổ đông đã thay đổi nhanh chóng trong kỷ nguyên hậu đại dịch. Lãi suất tăng cao và chính sách tài khóa dịch chuyển đã chấm dứt kỷ nguyên lãi suất bằng 0 kéo dài suốt những năm 2010. Đồng thời, sự thay đổi về nhân khẩu học và tiến bộ công nghệ đã làm biến đổi sâu sắc cấu trúc thị trường và cách tiếp cận khách hàng.
Trong bối cảnh đó, CFO không còn đơn thuần là người bảo vệ dòng tiền mà đã trở thành kiến trúc sư chiến lược tạo ra giá trị doanh nghiệp. CFO cần nhạy bén với sự thay đổi trong kỳ vọng của người tiêu dùng. Khi khách hàng thuộc thế hệ Millennials và Gen Z – vốn chiếm hơn 50% thị trường tiêu dùng toàn cầu (theo McKinsey) – dần chiếm đa số trong tập khách hàng mục tiêu của các công ty, thì nhu cầu về cá nhân hóa, tính bền vững và tác động xã hội ngày càng trở thành động lực chính định hình sản phẩm và chiến lược giá.
Điều này buộc CFO phải vượt ra khỏi phạm vi “báo cáo lãi – lỗ” truyền thống, tích hợp các yếu tố môi trường, xã hội và quản trị (ESG), hiệu quả vận hành và sự hài lòng của khách hàng vào các đánh giá hiệu quả tài chính. Báo cáo PwC (2024) cho thấy đến 75% CFO tại các tập đoàn lớn hiện đã tích hợp chỉ số ESG vào quy trình lập kế hoạch tài chính – minh chứng rõ ràng cho việc tài chính bền vững trở thành ưu tiên hàng đầu.
Thực tế, tầm quan trọng của nhóm khách hàng Millennials và Gen Z còn được phản ánh qua sự dịch chuyển mạnh mẽ trong ngân sách quảng cáo. Giá trị ngành tiếp thị qua người ảnh hưởng (influencer marketing) đã tăng hơn 10 lần kể từ năm 2016, chuyển từ một kênh ngách thành hình thức quảng cáo chủ lực, cho thấy xu hướng cá nhân hóa và tương tác trực tiếp với khách hàng ngày càng được coi trọng.
Con số cụ thể, từ 1,7 tỷ USD lên 24,0 tỷ USD vào năm 2024. Mặc dù tốc độ tăng trưởng có chậm lại so với những năm trước, gần ba trong số năm doanh nghiệp (59,4%) dự định tăng đầu tư vào tiếp thị người ảnh hưởng trong năm 2024
Bên cạnh đó, CFO cũng cần làm quen với các nguồn huy động vốn thay thế như đầu tư tác động (impact investing) hoặc các dự án tự tài trợ – những hình thức ngày càng phổ biến, đòi hỏi kỹ năng quản lý mối quan hệ và đối tác theo cách khác biệt so với huy động vốn truyền thống.
Những thay đổi này thúc đẩy sự hợp tác chặt chẽ hơn trong ban lãnh đạo (C-suite), xây dựng góc nhìn đa chiều về giá trị doanh nghiệp – không chỉ tập trung vào lợi ích cổ đông mà còn cân nhắc đến người lao động, khách hàng và yếu tố môi trường. Từ đó, doanh nghiệp có thể tạo ra một khuôn khổ giá trị toàn diện và hiện đại hơn, phù hợp với xu thế phát triển bền vững trong tương lai.
2. Vận hành
Các sự kiện vĩ mô như xung đột toàn cầu, bất ổn chính trị và sự gián đoạn thương mại tự do đang làm lung lay hoạt động kinh doanh truyền thống. Chỉ riêng trong năm 2024, các quốc gia chiếm gần 50% GDP toàn cầu tổ chức bầu cử, với nhiều đảng phái hoài nghi về tự do thương mại giành được vị thế hoặc nắm quyền.
Trong bối cảnh đó, CFO không thể xem làn sóng bảo hộ hiện tại là nhất thời. Đây là một xu hướng dài hạn đã âm ỉ nhiều năm và đang bị thúc đẩy bởi các yếu tố địa chính trị khó dự đoán. Theo Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), số lượng biện pháp hạn chế thương mại mới đã tăng gần gấp ba lầntừ năm 2019 đến 2022 – khiến chuỗi cung ứng toàn cầu trở nên dễ tổn thương hơn bao giờ hết.
For example, 42% CFO coi sự thay đổi trong bối cảnh thuế quan là mối đe dọa chính, với 28% CFO Mỹ đã hoặc đang có kế hoạch tăng mức tồn kho để chuẩn bị.
Đồng thời, khi chuỗi cung ứng trở nên mong manh và biến động địa chính trị ngày càng khó lường, CFO đóng vai trò trung tâm trong việc tái cấu trúc hệ thống quản trị rủi ro. Không còn chỉ theo dõi ngân sách hay kiểm soát chi phí, CFO ngày nay phải đảm bảo khả năng phản ứng nhanh trước các khủng hoảng – từ gián đoạn logistics đến biến động tỷ giá, thay đổi chính sách hoặc tăng giá nguyên vật liệu.
Điều này đòi hỏi CFO cần xây dựng phương pháp có hệ thống để quản lý rủi ro ngày càng phức tạp trong môi trường toàn cầu đầy biến động. Khung quản trị rủi ro, kiểm soát công nghệ và công cụ phân tích cần được cập nhật liên tục để đánh giá đúng quy mô, tác động và mức độ rủi ro từ các yếu tố chính trị và thay đổi quy định.
Để đạt được điều này, CFO cần ứng dụng các công nghệ như GenAI, học máy và phân tích dự đoán nhằm tự động hóa và nâng cao hiệu quả – đồng thời cải thiện chất lượng ra quyết định nhờ dữ liệu và phân tích sâu sắc.
Công cụ cần thiết trong “bộ kỹ năng mới” của CFO bao gồm:
- Phân tích mô phỏng (scenario analysis) cho các kịch bản khủng hoảng,
- AI và học máy để dự đoán xu hướng và hành vi bất thường,
- Hệ thống quản lý dữ liệu tập trung để liên kết dữ liệu vận hành, tài chính và dữ liệu bên ngoài.
However, 44% CFO gặp khó khăn về khả năng hiển thị dữ liệu, and 80% dữ liệu tài chính được lấy từ các phân khúc kinh doanh khác nhau, cho thấy nhu cầu về một nguồn dữ liệu duy nhất và quản lý dữ liệu tập trung. Các silo dữ liệu và hệ thống lỗi thời là những rào cản đáng kể đối với chuyển đổi số đối với gần một phần năm CFO.
Theo báo cáo của Gartner (2024), 60% CFO đã đầu tư vào nền tảng phân tích dự báo rủi ro tích hợp trong năm qua – một chỉ dấu rõ ràng cho thấy quản trị rủi ro không còn là bài toán riêng của bộ phận vận hành mà là chiến lược cốt lõi từ ban lãnh đạo.
Tuy nhiên, đây không phải là các công nghệ “cài là chạy”. Để tận dụng hiệu quả, CFO cần tham gia vào quá trình nâng cao kỹ năng công nghệ cho đội ngũ – đặc biệt là năng lực hiểu và sử dụng GenAI.
Ngoài ra, việc chuẩn hóa, làm sạch và quản trị chặt chẽ dữ liệu vận hành, tài chính và dữ liệu bên ngoài sẽ trở nên cấp thiết. Dữ liệu chất lượng cao chính là yếu tố tiên quyết để AI đưa ra những phân tích có giá trị và dự báo chính xác cho các phòng ban khác nhau.
3. Nhân tài và văn hóa tổ chức
Việc GenAI lan rộng trong nền kinh tế đã đánh dấu một kỷ nguyên mới của sự hợp tác giữa con người và công nghệ, thay đổi bản chất công việc và đòi hỏi các mô hình nhân tài và văn hóa doanh nghiệp mới. Không còn là lựa chọn, chuyển đổi số giờ đây trở thành “giấy thông hành” cho hiệu quả vận hành tài chính và phát triển con người.
Tại hầu hết các tổ chức, CFO sẽ đóng vai trò trung tâm trong việc xây dựng các chỉ số hiệu suất mới (KPI), kế hoạch phát triển kỹ năng và định hình con đường nghề nghiệp cho nhân sự. Nhưng điều quan trọng hơn là: dữ liệu phải “sạch”, đồng nhất và có cấu trúc – yếu tố then chốt để công nghệ như GenAI, RPA hay phân tích dữ liệu thời gian thực có thể mang lại giá trị thực tế.
GenAI literacy – hiểu và ứng dụng AI vào báo cáo tài chính, phân tích lợi nhuận, kiểm toán nội bộ… sẽ là kỹ năng bắt buộc trong đội ngũ tài chính mới. Đồng thời, CFO hiện không chỉ quản lý “tài sản tài chính”, mà còn là người kiến tạo “tài sản con người” của doanh nghiệp. Trong thời đại nhân tài linh hoạt (gig economy), CFO phải đánh giá hiệu quả dựa trên năng lực thực thi và sáng tạo – không chỉ là các chỉ số tài chính cứng nhắc.
Một yêu cầu thiết yếu là khả năng đo lường mức độ sẵn sàng thay đổi (change readiness) của đội ngũ – một chỉ số quan trọng trong mọi chương trình chuyển đổi số.
Những thay đổi sâu sắc trong môi trường làm việc sẽ yêu cầu đánh giá nghiêm túc về mức độ sẵn sàng thay đổi của văn hóa tổ chức. Bain & Company nhận định: “Những CFO có khả năng thúc đẩy văn hóa đổi mới và học tập liên tục sẽ là nhân tố quyết định trong việc giữ chân và phát triển nhân tài số.”
Khi các yếu tố vĩ mô và xu hướng thị trường tiếp tục định hình cách doanh nghiệp vận hành và tạo ra giá trị, vai trò của CFO và bộ phận tài chính không chỉ thay đổi mà còn trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Đáp lại sự dịch chuyển này, chúng ta có thể kỳ vọng sự xuất hiện của hình mẫu “CFO năng động” – người dẫn dắt tổ chức vượt qua những thay đổi quy mô lớn với tốc độ nhanh, bằng cách thúc đẩy tạo giá trị, tối ưu vận hành và định hình trải nghiệm nhân tài cùng văn hóa tổ chức.
Vai trò của Giám đốc Tài chính đã trải qua một sự chuyển đổi sâu sắc và không thể đảo ngược, phát triển từ một người quản lý tài chính truyền thống thành một nhà lãnh đạo chiến lược không thể thiếu. Trong một kỷ nguyên được định nghĩa bởi các dịch chuyển địa chính trị, biến động kinh tế vĩ mô, tiến bộ công nghệ nhanh chóng và các yêu cầu ngày càng tăng về phát triển bền vững, CFO hiện là “CFO Đa Chiều” – một lực lượng năng động thúc đẩy kiến tạo giá trị, khả năng vận hành bền vững và sự phát triển văn hóa.
Để thích ứng với những kỳ vọng mới này, các CFO hiện tại và tương lai cần làm chủ một tập hợp năng lực mở rộng. Họ phải trở thành những người kể chuyện bằng dữ liệu, chuyển đổi thông tin tài chính phức tạp thành những hiểu biết có thể hành động. Việc ủng hộ năng lực kỹ thuật số và tích hợp GenAI vào các hoạt động tài chính không chỉ là tối ưu hóa chi phí mà còn là việc xây dựng một lợi thế cạnh tranh.
Việc lồng ghép ESG vào chiến lược cốt lõi không chỉ là tuân thủ mà còn là một đòn bẩy để kiến tạo giá trị dài hạn và quản lý rủi ro danh tiếng. Cuối cùng, việc thúc đẩy hợp tác đa chức năng sâu rộng và nuôi dưỡng một văn hóa học hỏi liên tục sẽ là yếu tố quyết định khả năng phục hồi và tăng trưởng của tổ chức.
Monitor Bizzi To quickly receive the latest information:
- Facebook: https://www.facebook.com/bizzivietnam
- Linkedin: https://www.linkedin.com/company/bizzi-vietnam/
- Youtube: https://www.youtube.com/@bizzivietnam
Source:
- Deloitte – “The Exponential CFO”
- PwC – What’s important to the future CFO in 2025
- EY – CFO strategy: data – driven insights and fiscal responsibility
- Accountsiq – 5 economics challenges CFOs will face in 2025
