Trong môi trường kinh doanh cạnh tranh, việc sử dụng hóa đơn để hợp thức hóa chi phí là nhu cầu phổ biến. Tuy nhiên, nếu không nắm rõ quy định pháp luật, nhiều doanh nghiệp có thể vô tình hoặc cố ý mua bán hóa đơn khống – hành vi bị nghiêm cấm và xử phạt nghiêm khắc.
So mua bán hoá đơn bị xử lý như thế nào? Mức phạt đối với hành vi mua hóa đơn khống bị phạt như thế nào? Bài viết sau sẽ giúp chủ doanh nghiệp và kế toán hiểu rõ khung pháp lý, các tình huống thường gặp và biện pháp phòng tránh rủi ro liên quan đến hóa đơn bất hợp pháp.
Hóa đơn là chứng từ do người bán lập nhằm ghi nhận thông tin về hoạt động bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ theo quy định của pháp luật. Đây không chỉ là căn cứ ghi nhận doanh thu, chi phí mà còn là cơ sở để doanh nghiệp kê khai, khấu trừ thuế giá trị gia tăng (GTGT) và xác định thu nhập chịu thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN).
Tuy nhiên, hiện nay không ít doanh nghiệp có hành vi mua bán hóa đơn để hợp thức hóa hàng hóa không rõ nguồn gốc hoặc tăng chi phí đầu vào nhằm giảm nghĩa vụ thuế. Đây là hành vi vi phạm pháp luật và tiềm ẩn nhiều rủi ro pháp lý nghiêm trọng:
Mua bán hoá đơn bị xử lý như thế nào: Theo Điều 203 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi 2017), hành vi mua bán trái phép hóa đơn có thể bị xử lý hình sự với mức phạt tiền lên đến 500 triệu đồng hoặc phạt tù từ 6 tháng đến 5 năm tùy mức độ vi phạm.
Xử phạt mua hóa đơn khống: Doanh nghiệp sử dụng hóa đơn khống để kê khai thuế sẽ bị xử phạt hành chính từ 20 triệu đến 100 triệu đồng (theo Nghị định 125/2020/NĐ-CP), đồng thời bị truy thu thuế, tính lãi chậm nộp và có thể chuyển hồ sơ sang cơ quan điều tra nếu có dấu hiệu tội phạm.
Mua hóa đơn khống bị phạt như thế nào: Không chỉ người bán, mà bên mua hóa đơn khống cũng phải chịu trách nhiệm pháp lý tương ứng. Ngoài việc bị xử phạt tiền, doanh nghiệp còn có thể bị đình chỉ hoạt động kinh doanh, đưa vào diện quản lý rủi ro cao về thuế và bị mất uy tín trong giao dịch thương mại.
Việc sử dụng hóa đơn không đúng quy định ảnh hưởng trực tiếp đến tính hợp pháp và an toàn tài chính của doanh nghiệp. Tổng cục Thuế nhiều lần khẳng định, tình trạng này gây thất thu ngân sách, tạo môi trường cạnh tranh không lành mạnh và làm mất niềm tin vào hệ thống tài chính quốc gia.
2. Thế nào là hành vi mua bán hoặc sử dụng hóa đơn trái phép?
Hành vi mua bán hoặc sử dụng hóa đơn trái phép là những hành vi vi phạm quy định về hóa đơn, làm sai lệch thông tin kế toán, gây thất thoát ngân sách nhà nước và bị xử lý nghiêm theo pháp luật. Theo Điều 23 Thông tư 39/2014/TT-BTC, các hành vi này bao gồm nhiều hình thức gian lận có chủ đích trong việc lập, bán, mua hoặc sử dụng hóa đơn. Doanh nghiệp cần nhận diện rõ các hành vi này để tránh vi phạm và bị xử phạt nặng nề.
Một số hành vi bị coi là sử dụng bất hợp pháp hóa đơn gồm:
Lập khống hóa đơn: Xuất hóa đơn nhưng không phát sinh giao dịch thực tế mua bán hàng hóa, dịch vụ.
Bán hoặc cho hóa đơn chưa lập nội dung để bên mua tự điền thông tin, sử dụng sai mục đích.
Bán hoặc cho hóa đơn đã lập sẵn để bên mua hợp thức hóa chi phí, kê khai thuế hoặc rút tiền ngân sách trái quy định.
Lập hóa đơn sai nội dung giữa các liên, thiếu thông tin bắt buộc hoặc ghi thông tin không đúng thực tế.
Dùng hóa đơn của giao dịch này để hợp thức hóa cho giao dịch khác.
Sử dụng hóa đơn có nội dung không có thật, một phần hoặc toàn bộ.
Dùng hóa đơn của tổ chức/cá nhân khác để bán hàng không kê khai thuế hoặc gian lận thuế.
Mua bán hóa đơn có đủ thông tin nhưng không có giao dịch kèm theo trên thực tế.
Mua bán hóa đơn giả, hóa đơn hết giá trị sử dụng, hóa đơn chưa có giá trị sử dụng.
Sử dụng hóa đơn có chênh lệch giá trị hàng hóa, dịch vụ giữa các liên.
Sử dụng hóa đơn bị kết luận là trái phép bởi cơ quan thuế hoặc cơ quan chức năng có thẩm quyền.
Những hành vi nêu trên không chỉ ảnh hưởng đến tính minh bạch tài chính mà còn tiềm ẩn rủi ro pháp lý cao cho doanh nghiệp. Nếu vi phạm, doanh nghiệp sẽ phải đối mặt với câu hỏi: mua bán hoá đơn bị xử lý như thế nào or mua hóa đơn khống bị phạt như thế nào. Tùy theo mức độ vi phạm, hành vi này có thể bị xử phạt hành chính từ vài triệu đến hàng trăm triệu đồng, hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự với mức án lên đến 7 năm tù theo quy định tại Bộ luật Hình sự.
3. Hành vi mua bán hóa đơn bị xử lý như thế nào?
Hành vi mua bán hóa đơn khống, hóa đơn không hợp pháp là vi phạm pháp luật nghiêm trọng trong lĩnh vực thuế và kế toán. Tùy vào mức độ và hậu quả gây ra, người vi phạm có thể bị xử phạt hành chính or truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định hiện hành.
A. Xử phạt vi phạm hành chính
Theo Nghị định 125/2020/NĐ-CP (sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định 102/2021/NĐ-CP), việc xử phạt mua bán hóa đơn khống được chia thành nhiều mức như sau:
Cho, bán hóa đơn đặt in chưa phát hành hoặc hóa đơn đặt in của khách hàng cho tổ chức/cá nhân khác: Bị phạt từ 15 triệu đến 45 triệu đồng.
Cho, bán hóa đơn trái pháp luật (không thuộc các trường hợp trên): Phạt từ 20 triệu đến 50 triệu đồng.
Sử dụng hóa đơn không hợp pháp: Phạt từ 20 triệu đến 50 triệu đồng, đồng thời buộc hủy hóa đơn đã sử dụng.
Trốn thuế, gian lận thuế do sử dụng hóa đơn khống: Có thể bị phạt từ 1 đến 3 lần số thuế trốn và buộc nộp đủ số thuế thiếu, tiền chậm nộp, điều chỉnh lại thuế GTGT đầu vào (nếu có).
Trường hợp người mua chứng minh được lỗi thuộc về bên bán và đã kê khai kế toán đầy đủ: Bị phạt 20% số tiền thuế khai thiếu hoặc hoàn vượt quá.
Các biện pháp khắc phục hậu quả bao gồm: buộc hủy hóa đơn, nộp lại số tiền trốn thuế, and nộp lại khoản lợi bất chính có được từ hành vi vi phạm.
B. Xử lý hình sự
Khi hành vi mua bán hóa đơn khống gây hậu quả nghiêm trọng hoặc có yếu tố cấu thành tội phạm, người vi phạm có thể bị truy tố theo Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017):
Tội trốn thuế (Điều 200 BLHS):
Trốn thuế từ 100 triệu đồng trở lên hoặc đã bị xử phạt hành chính trước đó: Có thể bị phạt tiền từ 100 triệu đến 4,5 tỷ đồng or phạt tù từ 3 tháng đến 7 năm, tùy theo mức độ vi phạm.
Hình phạt bổ sung: Cấm hành nghề, cấm đảm nhiệm chức vụ, hoặc tịch thu tài sản từ 1 đến 5 năm.
Tội in, phát hành, mua bán hóa đơn, chứng từ trái phép (Điều 203 BLHS):
In/phát hành/mua bán từ 10 đến dưới 30 số hóa đơn đã ghi nội dung or thu lợi từ 30 triệu đồng trở lên: Phạt từ 50 triệu đến 200 triệu đồng, cải tạo không giam giữ đến 3 năm or phạt tù từ 6 tháng đến 3 năm.
Trường hợp nghiêm trọng như có tổ chức, chuyên nghiệp, thu lợi từ 100 triệu đồng trở lên hoặc gây thiệt hại lớn cho ngân sách: Phạt tù từ 1 đến 5 năm.
Đối với pháp nhân thương mại: Có thể bị phạt từ 300 triệu đến 10 tỷ đồng, bị đình chỉ hoạt động có thời hạn hoặc vĩnh viễn, kèm theo các hình phạt bổ sung như cấm huy động vốn, cấm kinh doanh ngành nghề liên quan.
Lưu ý cho doanh nghiệp: Việc mua bán hóa đơn khống không chỉ ảnh hưởng đến uy tín và tài chính mà còn có thể khiến doanh nghiệp đối mặt với rủi ro pháp lý nghiêm trọng. Hãy tuân thủ đúng quy định và lựa chọn giải pháp hóa đơn điện tử uy tín, minh bạch để đảm bảo hoạt động kế toán – thuế an toàn và hiệu quả.
Khám phá giải pháp hóa đơn điện tử thông minh của Bizzi – giúp doanh nghiệp bạn kiểm soát chi phí, quản lý hóa đơn chặt chẽ và tuân thủ đúng pháp luật.
4. Hướng dẫn xử lý khi doanh nghiệp có hóa đơn bất hợp pháp
Trong quá trình kiểm soát chi phí và thực hiện nghĩa vụ thuế, việc sử dụng hóa đơn hợp pháp là yêu cầu bắt buộc. Theo quy định, chỉ những chi phí thực tế phát sinh phục vụ hoạt động sản xuất kinh doanh, có đầy đủ hóa đơn, chứng từ hợp pháp thì mới được tính vào chi phí được trừ khi xác định thu nhập chịu thuế. Vậy nếu doanh nghiệp vô tình hoặc cố ý sử dụng hóa đơn bất hợp pháp, cách xử lý như thế nào để giảm thiểu thiệt hại và rủi ro?
Trường hợp hóa đơn bất hợp pháp chưa kê khai, hạch toán:
Đối với thuế GTGT: Kế toán không được kê khai hóa đơn này vì không đủ điều kiện khấu trừ thuế đầu vào. Phần thuế GTGT ghi trên hóa đơn sẽ bị loại và không được ghi nhận vào chi phí hợp lệ.
Đối với thuế TNDN: Doanh nghiệp có thể hạch toán chi phí như thông thường ban đầu, nhưng cuối năm bắt buộc phải kê khai khoản chi này vào Chỉ tiêu B4 trên Tờ khai quyết toán thuế TNDN, vì đây là chi phí không được trừ.
Cách xử lý an toàn nhất:Không sử dụng hóa đơn này, loại bỏ hoàn toàn khỏi hồ sơ kế toán để tránh bị truy thu và xử phạt.
Trường hợp hóa đơn bất hợp pháp đã kê khai, hạch toán:
Đối với thuế GTGT: Kế toán cần lập tờ khai điều chỉnh giảm thuế GTGT đầu vào tương ứng với hóa đơn bất hợp pháp. Đồng thời, cập nhật lại sổ sách kế toán, chuyển phần thuế GTGT từ khoản được khấu trừ sang chi phí không được trừ. Việc này có thể dẫn đến việc bị truy thu thuế và bị tính lãi chậm nộp.
Đối với thuế TNDN: Chi phí liên quan đến hóa đơn này phải được điều chỉnh và kê khai vào Chỉ tiêu B4. Việc này làm tăng số thuế TNDN phải nộp và có thể kéo theo tiền phạt do khai sai hoặc trốn thuế.
Cảnh báo về rủi ro liên quan đến hóa đơn khống:
Currently, mua bán hóa đơn bị xử lý như thế nào là câu hỏi được nhiều doanh nghiệp quan tâm. Theo quy định pháp luật, mua hóa đơn khống bị phạt như thế nào sẽ phụ thuộc vào mức độ vi phạm:
Phạt hành chính: Doanh nghiệp có thể bị xử phạt từ vài chục triệu đến hàng trăm triệu đồng nếu sử dụng hóa đơn không hợp pháp để kê khai thuế.
Truy cứu hình sự: Trường hợp xử phạt mua hóa đơn khống nghiêm trọng, có tổ chức, có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự với mức án lên đến 5 năm tù giam theo Điều 203 Bộ luật Hình sự.
Lời khuyên dành cho doanh nghiệp:
Luôn kiểm tra kỹ lưỡng thông tin người bán hóa đơn, đối chiếu dữ liệu hóa đơn với hệ thống hóa đơn điện tử của Tổng cục Thuế.
Tập huấn định kỳ cho bộ phận kế toán nhằm nâng cao nhận thức pháp lý và nghiệp vụ.
Sử dụng các giải pháp quản lý hóa đơn điện tử để tự động hóa kiểm tra tính hợp lệ, giảm thiểu rủi ro sai sót hoặc gian lận hóa đơn.
Conclude
Việc mua bán hóa đơn không chỉ gây thiệt hại cho ngân sách nhà nước mà còn tiềm ẩn nhiều rủi ro pháp lý nghiêm trọng đối với doanh nghiệp. Hiểu rõ mua bán hoá đơn bị xử lý như thế nào, cũng như mức xử phạt khi mua hóa đơn khống là điều cần thiết để đảm bảo tuân thủ pháp luật và bảo vệ uy tín doanh nghiệp. Để giảm thiểu sai sót trong quá trình quản lý hóa đơn, doanh nghiệp có thể ứng dụng các giải pháp công nghệ như nền tảng Bizzi – hỗ trợ tự động hoá xử lý hóa đơn và kiểm soát chi phí hiệu quả, minh bạch và đúng quy định.
