Site icon Bizzi

Phân tích tài chính doanh nghiệp là gì? Mục đích, phương pháp, 4 nhóm chỉ số chính

Dang Thi Ngoc Nhan

Phân tích tài chính doanh nghiệp là bước nền tảng để đánh giá sức khỏe, hiệu quả và rủi ro của một tổ chức. Trong bối cảnh doanh nghiệp Việt Nam ngày càng mở rộng quy mô, cạnh tranh mạnh hơn và yêu cầu minh bạch tài chính ngày càng cao, việc phân tích tài chính không còn là công việc “cuối tháng – cuối quý”, mà phải trở thành một quy trình liên tục, dựa trên dữ liệu chuẩn hóa và có công cụ đủ mạnh để xử lý khối lượng dữ liệu lớn.

Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu trọn vẹn: phân tích tài chính là gì, mục đích, quy trình, các chỉ số cốt lõi và cách ứng dụng chúng trong quản trị doanh nghiệp. Đồng thời, bạn cũng sẽ thấy cách các giải pháp của Bizzi và nền tảng EPM Sactona (Nhật Bản) giúp CFO/FP&A Việt Nam chuyển đổi từ Excel thủ công sang phân tích tài chính hiện đại, có chiều sâu và thời gian thực.

Mục lục

Toggle

Phân tích tài chính là gì? Mục tiêu và vai trò trong quản trị tài chính doanh nghiệp

Phân tích tài chính doanh nghiệp là quá trình thu thập, chuẩn hóa và diễn giải dữ liệu tài chính từ các báo cáo tài chính – bao gồm bảng cân đối kế toán (Balance Sheet), báo cáo kết quả kinh doanh (P&L) và báo cáo lưu chuyển tiền tệ (Cash Flow). Đây là hoạt động giúp doanh nghiệp đánh giá sức khỏe tài chính, mức độ hiệu quả, khả năng sinh lời và rủi ro tiềm ẩn.

Mục tiêu chính của phân tích tài chính doanh nghiệp

Phân tích tài chính khác với báo cáo tài chính. Báo cáo tài chính chỉ mô tả kết quả quá khứ, trong khi phân tích tài chính đi sâu vào giải thích nguyên nhân, so sánh xu hướng và mô phỏng tác động tương lai.

Mối liên hệ giữa phân tích tài chính và FP&A

Trong nhiều doanh nghiệp Việt Nam, dữ liệu thực tế nằm trong ERP hoặc phần mềm kế toán, còn dữ liệu kế hoạch – ngân sách – dự báo lại nằm rải rác trên Excel. Điều này khiến nhóm FP&A phải mất 60–80% thời gian cho việc tổng hợp dữ liệu thủ công thay vì phân tích chuyên sâu.

Tuy nhiên, FP&A thực chất là lực lượng chiến lược, có vai trò:

Để làm được điều này hiệu quả, họ cần một nền tảng EPM (Enterprise Performance Management) thống nhất.

Bizzi – nhà phân phối độc quyền Sactona tại Việt Nam – đang cung cấp nền tảng EPM Nhật Bản với chi phí tối ưu, triển khai nhanh và giao diện Excel quen thuộc. Điều này giúp CFO/FP&A phân tích chênh lệch Kế hoạch/Thực tế (Budget vs Actual), dự báo chính xác và ra quyết định dựa trên dữ liệu.

5 bước phân tích báo cáo tài chính doanh nghiệp

Phân tích tài chính doanh nghiệp chuyên nghiệp luôn đi theo một quy trình chuẩn. Dưới đây là 5 bước được sử dụng rộng rãi trong các mô hình FP&A quốc tế.

Bước 1: Chuẩn bị báo cáo tài chính

Bao gồm:

Dữ liệu phải đảm bảo: đầy đủ, chuẩn hóa và nhất quán theo kỳ.

Bước 2: Tính toán các chỉ số tài chính

Tính toán theo 4 nhóm chính:

Các chỉ số là nền tảng để CFO đánh giá doanh nghiệp.

Bước 3: Phân tích xu hướng và so sánh chuẩn ngành

Giúp phát hiện điểm mạnh – điểm yếu.

Bước 4: Phân tích định lượng và định tính

Định lượng: chỉ số tài chính, tỷ lệ, mô hình dự báo.
Định tính: SWOT tài chính, hành vi khách hàng, biến động thị trường.

Bước 5: Đưa ra kết luận và đề xuất hành động

Kết luận phải liên quan trực tiếp tới mục tiêu chiến lược:

Các phương pháp phân tích tài chính cốt lõi

Dưới đây là 3 phương pháp phổ biến nhất mà mọi CFO/Financial Analyst đều sử dụng.

1. Phân tích theo chỉ số tài chính (Financial Ratio Analysis)

Mục tiêu: đánh giá sức khỏe tài chính từ nhiều góc độ như thanh khoản, sinh lời, hiệu quả hoạt động và rủi ro.
Đây là phương pháp quan trọng nhất và được sử dụng trong mọi mô hình FP&A.

2. Phân tích dòng tiền (Cash Flow Analysis)

Dựa trên Cash Flow Statement để trả lời:

3. Phân tích chi phí (Cost Analysis)

Đặc biệt quan trọng với doanh nghiệp sản xuất và dịch vụ.

Bizzi có hệ thống quản lý chi tiêu & hóa đơn giúp chuẩn hóa dữ liệu đầu vào để quá trình phân tích chi phí chính xác hơn.

4 nhóm chỉ số phân tích tài chính doanh nghiệp quan trọng nhất

Bốn nhóm chỉ số phân tích tài chính doanh nghiệp là nền tảng để CFO, CEO và đội ngũ FP&A đánh giá sức khỏe tài chính, hiệu quả vận hành và mức độ rủi ro. Đây cũng là bộ chỉ số quan trọng được dùng trong lập kế hoạch ngân sách, dự báo, gọi vốn, M&A và quản trị hiệu suất trong các giải pháp EPM như Sactona – giải pháp EPM Nhật Bản do Bizzi phân phối độc quyền tại Việt Nam.

Dưới đây là phần triển khai chi tiết hơn cho từng nhóm chỉ số.

1. Nhóm chỉ số khả năng thanh toán (Liquidity Ratios)

Nhóm chỉ số này đo mức độ an toàn của doanh nghiệp trong ngắn hạn – liệu doanh nghiệp có đủ tài sản lưu động để thanh toán nghĩa vụ nợ hay không. Đây là nhóm chỉ tiêu quan trọng với các ngành có chu kỳ kinh doanh nhanh như thương mại, bán lẻ, FMCG hoặc doanh nghiệp có áp lực dòng tiền lớn.

a. Current ratio – hệ số thanh toán hiện hành
 Công thức: Current ratio = Current assets / Current liabilities
 Ý nghĩa:

Ví dụ: Current ratio của doanh nghiệp F&B giảm từ 1.2 xuống 0.8 trong 2 quý liên tiếp cho thấy phần lớn tài sản ngắn hạn bị “kẹt” trong tồn kho hoặc công nợ chưa thu được.

b. Quick ratio – hệ số thanh toán nhanh
 Công thức: Quick ratio = (Current assets – Inventory) / Current liabilities
 Ý nghĩa:

c. Cash ratio – tỷ lệ tiền mặt
 Công thức: Cash ratio = (Cash + Cash equivalents) / Current liabilities
 Ý nghĩa:

2. Nhóm chỉ số khả năng sinh lời (Profitability Ratios)

Các chỉ số sinh lời cho biết doanh nghiệp đang tạo ra bao nhiêu lợi nhuận từ doanh thu, tài sản và vốn chủ sở hữu. Đây là nhóm chỉ số mà nhà đầu tư và ban lãnh đạo ưu tiên theo dõi.

a. Gross profit margin – biên lợi nhuận gộp
 Công thức:
(Gross profit / Revenue) × 100%
 Ý nghĩa:

b. Net profit margin – biên lợi nhuận ròng
 Công thức: (Net income / Revenue) × 100%
 Ý nghĩa:

c. ROA – return on assets
 Công thức: ROA = Net income / Total assets
 Ý nghĩa:

d. ROE – return on equity
 Công thức: ROE = Net income / Equity
 Ý nghĩa:

e. ROI – return on investment
 Công thức: (Lợi nhuận từ đầu tư – Chi phí đầu tư) / Chi phí đầu tư
 Ứng dụng:

3. Nhóm chỉ số hiệu quả hoạt động (Efficiency Ratios)

Nhóm chỉ số này phản ánh khả năng doanh nghiệp sử dụng tài sản, hàng tồn kho và vốn lưu động để tạo ra doanh thu và dòng tiền. Đây là nhóm ảnh hưởng trực tiếp đến tình hình thanh khoản.

a. Inventory turnover – vòng quay hàng tồn kho
 Công thức: COGS / Average inventory
 Ý nghĩa:

b. DSO – days sales outstanding (số ngày thu tiền bình quân)
 Ý nghĩa:

c. DPO – days payable outstanding (số ngày trả nợ bình quân)
 Ý nghĩa:

d. Asset turnover – vòng quay tài sản
 Công thức: Revenue / Total assets
 Ý nghĩa:

4. Nhóm chỉ số đòn bẩy tài chính (Leverage Ratios)

Nhóm chỉ số đòn bẩy phản ánh cơ cấu vốn và rủi ro tài chính của doanh nghiệp. Đây là cơ sở để đánh giá khả năng trả nợ và mức độ an toàn của chiến lược tăng trưởng.

a. Debt-to-equity ratio (D/E)
 Công thức: Total liabilities / Equity
 Ý nghĩa:

b. Debt ratio – tỷ lệ nợ
 Công thức: Total liabilities / Total assets
 Ý nghĩa:

c. Interest coverage ratio – hệ số chi trả lãi vay
 Công thức: EBIT / Interest expense
 Ý nghĩa:

Ứng dụng và lợi ích thực tế trong quản trị doanh nghiệp

Để phân tích tài chính thực sự tạo ra giá trị, doanh nghiệp không chỉ dừng lại ở việc “tính đúng chỉ số”, mà quan trọng hơn là biết cách ứng dụng các chỉ số đó vào ra quyết định quản trị, kiểm soát rủi ro và cải thiện hiệu suất vận hành. Đây chính là điểm khác biệt giữa doanh nghiệp vận hành theo dữ liệu (data-driven) và doanh nghiệp chỉ làm báo cáo cho đủ quy trình. Dưới đây là những ứng dụng thực tế và có ảnh hưởng lớn nhất mà các CFO, CEO và đội ngũ FP&A thường sử dụng trong hoạt động quản trị.

Phát hiện rủi ro và đánh giá khả năng sống còn của doanh nghiệp

Khả năng nhận diện rủi ro sớm quyết định rất lớn đến sức bền tài chính của doanh nghiệp. Các chỉ số tài chính là “hệ thống cảnh báo” giúp doanh nghiệp không rơi vào tình trạng thiếu hụt dòng tiền, mất thanh khoản hoặc suy giảm lợi nhuận mà không nhận ra.

1. Nhận diện tín hiệu suy giảm tài chính
 Một số dấu hiệu phổ biến:

Ví dụ thực tế: Một doanh nghiệp phân phối hàng tiêu dùng ghi nhận DSO tăng từ 45 lên 75 ngày , dòng tiền thu bị kéo dài thêm 1 tháng → ảnh hưởng đến khả năng thanh toán trong kỳ cao điểm.

2. Đánh giá khả năng trả nợ và tính ổn định tài chính

Ý nghĩa thực tế: Các chỉ số này cho phép doanh nghiệp chủ động điều chỉnh chính sách tín dụng, cơ cấu nợ, kiểm soát tồn kho và tối ưu dòng tiền trước khi rủi ro trở nên nghiêm trọng.

Hỗ trợ ra quyết định quản trị: đầu tư – vay vốn – phân phối lợi nhuận

Các chỉ số phân tích tài chính là nền tảng giúp ban lãnh đạo đưa ra quyết định chính xác ở cấp độ chiến lược.

1. Quyết định đầu tư

Các chỉ số nên dùng:

Ví dụ: Dự án mở chi nhánh mới có ROI dự kiến 18%/năm → khả thi khi cao hơn chi phí vốn (WACC).

2. Quyết định vay vốn

Các chỉ số then chốt:

Doanh nghiệp có hệ số chi trả lãi vay > 3 thường dễ được duyệt hạn mức tín dụng hơn.

3. Quyết định phân phối lợi nhuận (Chia cổ tức hay tái đầu tư?)

CFO thường kết hợp:

So sánh kế hoạch ngân sách và thực tế (Budget vs. Actual Analysis)

Đây là hoạt động cốt lõi của đội ngũ FP&A và là “xương sống” của quản trị tài chính hiện đại.

Thách thức lớn nhất:
 Dữ liệu kế hoạch (budget) thường nằm trên Excel, trong khi dữ liệu thực tế (actual) lại nằm rải rác ở ERP, phần mềm bán hàng, kho, nhân sự.
→ Việc so sánh chênh lệch (variance analysis) mất nhiều giờ hoặc nhiều ngày.

Giải pháp:
 Sactona – giải pháp EPM Nhật Bản do Bizzi phân phối – cung cấp:

Lợi ích thực tế cho CFO/FP&A:

Công cụ và phần mềm hỗ trợ phân tích tài chính doanh nghiệp

Ngày càng nhiều doanh nghiệp nhận ra rằng công cụ phân tích tài chính không chỉ là “tiện ích”, mà là nền tảng cần thiết để hỗ trợ mô hình quản trị hiện đại.

Excel trong phân tích tài chính: ưu điểm và hạn chế cần vượt qua

Dù Excel là công cụ quen thuộc của đội tài chính, nó bộc lộ nhiều hạn chế khi doanh nghiệp mở rộng.

Ưu điểm:

Hạn chế:

Vì vậy, các doanh nghiệp đang chuyển từ Excel sang EPM để giải phóng đội FP&A khỏi “công việc thủ công”, tập trung vào phân tích chiến lược.

EPM giúp tự động hóa phân tích tài chính như thế nào?

Đây là bước tiến quan trọng giúp doanh nghiệp chuyển từ báo cáo thủ công sang phân tích tài chính theo thời gian thực. Sactona – EPM Nhật Bản do Bizzi phân phối – được thiết kế phù hợp cho doanh nghiệp Việt Nam nhờ thời gian triển khai nhanh và giao diện giống Excel.

1. Tích hợp dữ liệu đa nguồn (ERP, CRM, POS, kế toán)

Kết quả:
Doanh nghiệp có single source of truth – nền tảng cho mọi phân tích tài chính.

2. Dashboard KPI tài chính động theo thời gian thực

Các nhóm chỉ số được cập nhật tự động:

CFO có thể:

3. Giao diện Excel thân thiện

Một ưu điểm lớn của Sactona là:

Điều này giúp doanh nghiệp Việt Nam tăng tốc triển khai và tối ưu chi phí tốt hơn so với các EPM phức tạp như Oracle, SAP SAC hay Anaplan.

Câu hỏi thường gặp

Các chỉ số tài chính quan trọng nhất cần theo dõi là gì?

Theo 4 nhóm:

Doanh nghiệp nhỏ nên dùng chỉ số nào để phân tích tài chính?

Tối thiểu cần theo dõi:

Phân tích tài chính và lập kế hoạch ngân sách khác nhau thế nào?

Cả hai kết hợp chặt chẽ trong chu trình FP&A.

Sactona giúp phân tích tài chính như thế nào?

Kết luận

Phân tích tài chính doanh nghiệp là hành trình liên tục, đòi hỏi sự kết hợp giữa dữ liệu chuẩn hóa, công cụ mạnh và tư duy phân tích hiện đại.

Nếu doanh nghiệp chỉ dựa vào Excel, việc phân tích sẽ chậm, dễ sai và thiếu bức tranh toàn cảnh.

Giải pháp EPM như Sactona – do Bizzi phân phối độc quyền tại Việt Nam – giúp CFO/FP&A:

👉 Liên hệ Bizzi để nhận demo và tư vấn lộ trình ứng dụng EPM phù hợp với doanh nghiệp của bạn.

Đăng ký tại đây để nhận lịch tư vấn sớm nhất và trải nghiệm giải pháp Sactona!

Exit mobile version