Bizzi

RBAC và ABAC trong tài chính là gì? Hai mô hình phân quyền quyết dịnh mức độ an toàn của dự liệu tài chính doanh nghiệp

Trong tài chính, RBAC (Kiểm soát Truy cập Dựa trên Vai trò) cấp quyền dựa trên chức danh (nhân viên, quản lý), đơn giản và phổ biến. Trong khi đó, ABAC (Kiểm soát Truy cập Dựa trên Thuộc tính) linh hoạt hơn, kiểm soát quyền truy cập bằng cách kết hợp nhiều yếu tố như vai trò, vị trí địa lý, thời gian, loại giao dịch, giúp quản lý rủi ro chi tiết và động hơn, phù hợp cho các hệ thống phức tạp. 

Bài viết này sẽ đi sâu vào việc phân tích vai trò của RBAC và ABAC trong tài chính.

Mục lục

Toggle

Vì sao phòng RBAC va ABAC trong tài chính đặc biệt cần thiết?

Phòng tài chính là nơi tập trung dữ liệu nhạy cảm nhất trong tổ chức, và cũng là nơi khả năng gian lận nội bộ cao nhất nếu không kiểm soát phân quyền chặt. Những vấn đề phổ biến:

Chỉ một lỗi phân quyền sai có thể khiến dữ liệu rò rỉ hoặc gây xung đột nội bộ.

Nếu không có RBAC/ABAC, rủi ro gian lận tăng theo cấp số nhân. Kiểm toán & audit nội bộ cần dấu vết phân quyền rõ ràng. Khi xảy ra sai sót hoặc nghi vấn:

Việc này không thể làm bằng phân quyền thủ công hay giao việc qua email.  RBAC/ABAC tạo ra đường mòn kiểm toán (audit trail) chuẩn xác và nhất quán.

RBAC là gì? – Phân quyền truy cập theo vai trò

Ưu điểm của RBAC là dễ triển khai, dễ quản lý trong môi trường có cấu trúc rõ ràng. 

Khái niệm

RBAC (Role-Based Access Control) là mô hình phân quyền trong đó người dùng được gán các vai trò (Role), và mỗi vai trò quy định người đó được làm gì trong hệ thống.

Nghĩa là bạn không cấp quyền cho từng cá nhân mà bạn chỉ cấp quyền cho vai trò, và gán vai trò cho cá nhân.

RBAC vận hành như thế nào trong phòng tài chính?

Mô hình chuẩn của RBAC trong tài chính được biểu diễn thành chuỗi: Role → Permission → Action → Object. Ứng vào nghiệp vụ tài chính, có thể hiểu:

Role Permission Action Object
AP Maker Tạo chứng từ Create Payment Request
AP Checker Kiểm tra hóa đơn Review/Verify Invoice
Approver Duyệt khoản chi Approve Expense/Invoice
CFO Truy cập toàn bộ View/Approve/Report Budget, Cost, GL

Ví dụ mô phỏng tổ chức tài chính thực tế:

RBAC giúp mỗi người biết chính xác phạm vi của mình – không lẫn lộn.

rbac-va-abac-trong-tai-chinh-la-gi 2
RBAC (Role-Based Access Control) là mô hình phân quyền trong đó người dùng được gán các vai trò (Role), và mỗi vai trò quy định người đó được làm gì trong hệ thống.

Ưu điểm của RBAC

RBAC phù hợp với hầu hết doanh nghiệp mới triển khai kiểm soát tài chính vì những lý do sau:

Hạn chế của RBAC

Dù đơn giản và hiệu quả, RBAC vẫn tồn tại nhiều hạn chế khi doanh nghiệp mở rộng – đặc biệt trong multi-company, multi-branch, multi-cost center.

Ví dụ doanh nghiệp có 5 phòng ban và 4 cấp hạn mức duyệ thì RBAC phải tạo hơn 20 role khác nhau. RBAC càng lớn càng khó duy trì.

RBAC không đủ cho các quy tắc động như:

Vì RBAC chỉ quản lý theo “vai trò”, không xét dữ liệu thực tế của chứng từ.

Doanh nghiệp có nhiều công ty con sẽ cần quyền:

RBAC thuần túy không phân biệt được bối cảnh (context) dẫn đến dễ lộ dữ liệu.

Khác nhau giữa RBAC và ABAC trong tài chính là gì?

Bảng dưới đây tổng hợp sự khác biệt cốt lõi giữa RBAC (Role-Based Access Control) và ABAC (Attribute-Based Access Control), dựa trên nhu cầu thực tế của phòng tài chính – kế toán.

Tiêu chí RBAC ABAC
Cách cấp quyền Dựa trên vai trò (Role) cố định Dựa trên thuộc tính động (người dùng – chứng từ – ngữ cảnh)
Mức độ linh hoạt Trung bình – phù hợp quy trình ít biến thể Rất cao – đáp ứng logic phê duyệt phức tạp & nhiều điều kiện
Phù hợp cho loại hình doanh nghiệp Doanh nghiệp vừa & nhỏ, quy trình đơn giản, không quá nhiều cấp duyệt Doanh nghiệp lớn, đa chi nhánh, đa pháp nhân, nhiều cost center & brand
Kiểm soát rủi ro Tốt cho Separation of Duties (SoD) Xuất sắc cho multi-level control, hạn mức, ngân sách, vendor risk…
Quản trị hệ thống Dễ – quản lý theo role Phức tạp – cần governance, policy engine
Khả năng mở rộng khi DN tăng trưởng Hạn chế (Role Explosion) Rất tốt – chỉ mở rộng theo thuộc tính
Ứng dụng phổ biến ERP truyền thống, HRM, hệ thống nhỏ ERP hiện đại, AP Automation, Treasury, EPM, Workflow engine
Trong tài chính – kế toán, việc áp dụng RBAC/ABAC không chỉ là “best practice”, mà là yêu cầu bắt buộc để vận hành an toàn và hiệu quả khi doanh nghiệp tăng trưởng.

Ứng dụng RBAC và ABAC trong tài chính – kế toán 

Trong tài chính – kế toán, mọi giao dịch đều liên quan đến tiền, tuân thủ, rủi ro, và dữ liệu nhạy cảm. Vì vậy, việc áp dụng RBAC/ABAC không chỉ là “best practice”, mà là yêu cầu bắt buộc để vận hành an toàn và hiệu quả khi doanh nghiệp tăng trưởng.

Accounts Payable (AP) – P2P

RBAC trong AP dùng để tách nhiệm vụ và đảm bảo SoD:

RBAC đảm bảo người tạo không được tự duyệt; người duyệt không được tự thanh toán.

ABAC trong AP dùng để xử lý quy tắc phức tạp theo ngân sách – cost center – hạn mức:

ABAC giúp hệ thống P2P tự động chọn đúng người duyệt → giảm sai sót, tăng tuân thủ.

Accounts Receivable (AR) – O2C

RBAC trong AR phân tách rõ ràng để tránh gian lận xoá nợ/ghi giảm công nợ.

ABAC trong AR vận hành minh bạch hơn – giảm rủi ro thao túng số liệu.

Treasury

RBAC trong Treasury:

ABAC trong Treasury bảo vệ kho tiền doanh nghiệp bằng chính sách động theo rủi ro.

Kế toán tổng hợp – R2R – Đóng kỳ (Closing)

RBAC trong R2R

ABAC trong R2R

Đảm bảo quá trình đóng kỳ minh bạch, giảm sai lệch cuối kỳ.

FP&A – Báo cáo & Ngân sách

RBAC trong FP&A

ABAC trong FP&A  giúp công ty bảo mật dữ liệu nhạy cảm & kiểm soát ngân sách chính xác.

Công nghệ hỗ trợ RBAC và ABAC trong tài chính là gì?

RBAC và ABAC không chỉ là “mô hình phân quyền”, mà là xương sống của kiểm soát tài chính. Tuy nhiên, doanh nghiệp không thể triển khai hiệu quả nếu không có công nghệ hỗ trợ. Dưới đây là một số giải pháp công nghệ hộ trợ RBAC & ABAC

Hệ thống ERP

SAP / Oracle / Dynamics 365

Odoo / MISA / BRAVO / FAST

IAM – Identity & Access Management

Các nền tảng như Azure AD, Okta, Auth0 cung cấp:

IAM đóng vai trò “lớp nền” cho RBAC/ABAC, giúp đồng bộ quyền giữa nhiều hệ thống tài chính.

AP/AR Automation

Các giải pháp AP/AR Automation hiện đại (vd: Bizzi IPA, Tipalti, Coupa, Airbase) cần có:

RBAC

ABAC

Policy Engine hỗ trợ quy tắc theo:

Multi-level Approval

Cost Center-based Access

Audit Logging – Bắt buộc cho tài chính

Để phục vụ kiểm toán nội bộ & kiểm toán độc lập, hệ thống cần log chi tiết:

Audit log là thành phần bắt buộc trong cả RBAC và ABAC để kiểm soát rủi ro.

RBAC và ABAC không chỉ là “mô hình phân quyền”, mà là xương sống của kiểm soát tài chính. Tuy nhiên, doanh nghiệp không thể triển khai hiệu quả nếu không có công nghệ hỗ trợ

Compliance – Risk – Audit: Vì sao RBAC và ABAC trong tài chính đóng vai trò cốt lõi?

RBAC/ABAC không chỉ là kỹ thuật phân quyền, mà là nền tảng kiểm soát rủi ro, tuân thủ và minh bạch của toàn bộ hệ thống tài chính doanh nghiệp. Lý do nằm ở 4 trụ cột dưới đây:

1. Segregation of Duties (SoD): Yêu cầu bắt buộc trong tài chính

SoD đảm bảo không một cá nhân nào nắm toàn bộ quy trình.  RBAC/ABAC giúp tự động hóa SoD bằng cách:

SoD = nền tảng để giảm rủi ro gian lận và sai sót trong AP, AR, Treasury và GL.

2. Ngăn chặn gian lận nội bộ (Internal Fraud)

RBAC/ABAC giảm mạnh nguy cơ gian lận nhờ giới hạn quyền theo vai trò + điều kiện.

Các loại gian lận phổ biến trong tài chính:

Cách RBAC + ABAC ngăn chặn:

Giảm rủi ro gian lận ngay từ đầu, không phải xử lý hậu kiểm.

3. Đáp ứng các chuẩn tuân thủ & kiểm toán

Các tiêu chuẩn quốc tế yêu cầu kiểm soát quyền truy cập rõ ràng, minh bạch và có thể audit:

ISO 27001

SOC 2 (Security – Availability – Confidentiality)

SOX (Sarbanes–Oxley) – dành cho công ty niêm yết

Không có mô hình RBAC/ABAC, doanh nghiệp không pass kiểm toán độc lập và kiểm toán nội bộ.

4. Zero Trust Finance Model

Zero Trust áp dụng vào tài chính = “Không ai mặc định có quyền”.

Nguyên tắc:

RBAC + ABAC = nền tảng Zero Trust trong tài chính:

Hai mô hình kết hợp tạo thành “Least Privilege Finance”: ai cũng chỉ thấy và làm đúng những gì họ được phép.

Vai trò của Bizzi trong triển khai RBAC & ABAC trong tài chính hiện đại là gì?

Doanh nghiệp ngày càng yêu cầu kiểm soát truy cập chặt chẽ, tách nhiệm vụ rõ ràng và đảm bảo phê duyệt theo ngân sách/hạn mức. Bizzi được thiết kế để tích hợp cả RBAC (Role-Based Access Control) và ABAC (Attribute-Based Access Control) trong toàn bộ chuỗi nghiệp vụ tài chính – kế toán.

Bizzi không chỉ phân quyền theo vai trò mà còn quản lý quyền theo ngân sách, cost center, hạn mức, dự án, category chi tiêu, phù hợp với mô hình kiểm soát của doanh nghiệp lớn.

Bizzi Expense – Phân quyền ngân sách & phê duyệt chi tiêu

RBAC – Phân vai trò theo cấp bậc:

ABAC – Phân quyền theo thuộc tính tài chính:

Bizzi Expense đảm bảo mọi khoản chi đều được duyệt đúng người – đúng hạn mức – đúng ngân sách, giảm tối đa rủi ro gian lận & vượt chi.

Bizzi Expense – Phân quyền ngân sách & phê duyệt chi tiêu

Bizzi AP Automation – Kiểm soát hóa đơn bằng RBAC + ABAC

RBAC – Tách nhiệm vụ trong AP:

ABAC – Quản lý quyền truy cập theo thuộc tính:

Bizzi giúp doanh nghiệp duy trì kiểm soát AP theo chuẩn Internal Control – ISO – SOX, giảm mạnh rủi ro hóa đơn giả, sai tài khoản hoặc tự duyệt sai quy định.

Bizzi giúp doanh nghiệp giảm mạnh rủi ro hóa đơn giả, sai tài khoản hoặc tự duyệt sai quy định.

Bizzi ARM – Phân quyền công nợ theo trách nhiệm và khách hàng

Tính năng Bizzi ARM (Accounts Receivable Management) – Phân quyền công nợ theo trách nhiệm và khách hàng mang lại khả năng quản lý công nợ phải thu một cách có tổ chức và an toàn hơn bằng cách giới hạn quyền truy cập và thao tác trên dữ liệu công nợ dựa trên vai trò và trách nhiệm cụ thể của từng nhân viên.

RBAC:

ABAC – Phân quyền theo “customer ownership”:

Bizzi ARM giúp doanh nghiệp tránh tình trạng nhân viên xem nhầm dữ liệu nhạy cảm, đồng thời tăng tính minh bạch trong quản lý nợ phải thu.

Sactona EPM – Kiểm soát quyền trong lập kế hoạch & forecast

Sactona là một giải pháp phần mềm/hệ thống quản trị doanh nghiệp (EPM/FP&A – quản lý kế hoạch, ngân sách, dự báo, phân tích) do Outlook Consulting phát triển. Tại Việt Nam, Bizzi là đối tác độc quyền phân phối và hỗ trợ triển khai chính thức cho doanh nghiệp Việt. Trong việc hỗ trợ RBAC & ABAC, Sactona giải quyết các vấn đề:

RBAC:

ABAC – Quản lý quyền theo cấu trúc tài chính:

Sactona giúp đảm bảo dữ liệu kế hoạch – forecast luôn chính xác, minh bạch và được kiểm soát theo chuẩn EPM hiện đại.

Kết luận

Trên đây là toàn bộ thông tin liên quan đến việc phân tích RBAC và ABAC trong tàì chính. Đối với doanh nghiệp nhỏ, mô hình RBAC là đủ để kiểm soát quy trình tài chính – kế toán vì bộ máy đơn giản, ít phòng ban và ít lớp phê duyệt. Tuy nhiên, khi doanh nghiệp phát triển đến quy mô trung bình trở lên, nhu cầu kiểm soát theo ngân sách, hạn mức, cost center hay loại chi phí trở nên phức tạp hơn, khiến RBAC đơn thuần không còn đáp ứng được. Lúc này, mô hình hybrid kết hợp RBAC và ABAC là lựa chọn tối ưu. 

Với các doanh nghiệp lớn, đa chi nhánh, nhiều phòng ban, nhiều quy trình phê duyệt và yêu cầu kiểm soát chặt chẽ, ABAC gần như là bắt buộc để đảm bảo tính minh bạch và tuân thủ. Cuối cùng, những doanh nghiệp ưu tiên chống gian lận, minh bạch hóa dòng tiền và hướng tới mô hình Zero Trust Finance nên lựa chọn các nền tảng tài chính tích hợp cả RBAC và ABAC cùng audit trail – điển hình như Bizzi – để vận hành hệ thống kiểm soát hiệu quả, an toàn và tự động hóa hơn.

Đăng ký tại đây để nhận giải pháp chuyên biệt dành riêng cho doanh nghiệp của bạn: https://bizzi.vn/dang-ky-dung-thu/

Exit mobile version