Bạn có bao giờ nghe câu “Đồng nào mua mắm thì mua mắm, đồng nào mua muối thì mua muối”? Nghe có vẻ dân dã, nhưng ẩn sau đó là một nguyên tắc vàng, sống còn đối với bất kỳ doanh nghiệp nào, đặc biệt là trong giai đoạn tăng trưởng đầy thách thức.
Gặp gỡ anh Vũ Phương – Giám đốc tài chính, Công ty Cổ phần Sài Gòn Food
Mới đây, trong tập podcast mới nhất của The CashFlow, host Thùy Vũ đã có cuộc trò chuyện sâu sắc với anh Vũ Phương, Giám đốc Tài chính của Công ty Cổ phần Sài Gòn Food, một chuyên gia với hơn 20 năm kinh nghiệm “chinh chiến” trên mặt trận tài chính. Thông qua cuộc trò chuyện, ta có thể thấy được những góc nhìn thực tế và những bài học xương máu về quản lý dòng tiền khi doanh nghiệp mất cân đối tài chính.
Trong bối cảnh kinh tế không ngừng biến động, việc duy trì một dòng tiền khỏe mạnh luôn là ưu tiên hàng đầu của mọi doanh nghiệp. Đặc biệt đối với những doanh nghiệp đang trên đà phát triển, khát khao mở rộng quy mô, bài toán cân bằng giữa tăng trưởng và quản lý tài chính lại càng trở nên nan giải. Nhiều doanh nghiệp rơi vào tình trạng doanh số tăng, lợi nhuận cũng tăng, nhưng tiền mặt thì “bốc hơi”, dẫn đến những hệ lụy khôn lường, thậm chí đẩy doanh nghiệp đến bờ vực phá sản.
Đâu là nguyên nhân của tình trạng “tăng trưởng mất cân đối” này?
Theo anh Vũ Phương, một trong những sai lầm phổ biến mà các doanh nghiệp thường mắc phải chính là không tuân thủ nguyên tắc “đồng nào mua mắm thì mua mắm, đồng nào mua muối thì mua muối”.
Hiểu một cách đơn giản, nguyên tắc này có nghĩa là doanh nghiệp cần sử dụng nguồn vốn ngắn hạn để trang trải cho các nhu cầu ngắn hạn và tuyệt đối không dùng tiền ngắn hạn để đầu tư vào các tài sản dài hạn.
Hãy hình dung, tiền bán hàng thu về hàng ngày, hàng tháng là nguồn vốn ngắn hạn của doanh nghiệp. Theo lẽ thường, nguồn tiền này nên được ưu tiên sử dụng để thanh toán các khoản nợ ngắn hạn như tiền lương nhân viên, tiền thuê mặt bằng, chi phí hoạt động hàng ngày, hay các khoản phải trả nhà cung cấp trong ngắn hạn.
Thế nhưng, nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là những “tay mơ” hoặc những người quá lạc quan vào đà tăng trưởng, lại “vung tay quá trán”, dùng chính nguồn tiền ngắn hạn này để đầu tư vào những dự án dài hơi như xây dựng nhà xưởng, mua sắm máy móc thiết bị, hoặc thậm chí đầu tư vào bất động sản, chứng khoán với kỳ vọng sinh lời nhanh chóng.
Sai lầm phổ biến: “lấy ngắn nuôi dài”
Anh Phương đã chỉ ra một cách rõ ràng: khi các khoản nợ ngắn hạn đến hạn thanh toán, doanh nghiệp sẽ rơi vào thế bị động, thiếu hụt trầm trọng tiền mặt. Toàn bộ nguồn vốn ngắn hạn đã “chôn chân” trong các tài sản dài hạn, vốn có tính thanh khoản chậm hơn nhiều.
Doanh nghiệp không còn đủ tiền để trả lương cho nhân viên, thanh toán cho nhà cung cấp, hoặc trả các khoản vay ngân hàng đến hạn. Tình trạng mất thanh khoản sẽ nhanh chóng leo thang, đe dọa trực tiếp đến sự tồn tại của doanh nghiệp.
Một ví dụ điển hình mà anh Phương chia sẻ trong podcast là trường hợp một doanh nghiệp nhập khẩu nguyên liệu. Khi dự đoán giá nguyên liệu sẽ tăng, CEO đã quyết định nhập một lượng hàng gấp đôi bình thường. Vấn đề là tiền thanh toán cho lô hàng khổng lồ đó là tiền mặt, trong khi doanh nghiệp lại nới rộng thời gian thanh toán cho khách hàng để đẩy hàng tồn kho đi nhanh hơn.
Kết quả là hàng tồn kho tăng vọt, nợ phải thu cũng tăng cao, nhưng tiền mặt thì “đóng băng”. Doanh nghiệp rơi vào cảnh không có tiền trả lương, trả chi phí kho bãi, vận chuyển, buộc CEO phải chạy vạy vay mượn khắp nơi, thậm chí kêu gọi đầu tư để cứu vãn tình hình. May mắn là có nhà đầu tư nhìn thấy tiềm năng và rót vốn kịp thời, nhưng đó chỉ là một trường hợp may mắn hiếm hoi.
Vậy, làm thế nào để nhận diện sớm nguy cơ mất cân đối tài chính?
Anh Phương tiết lộ một dấu hiệu rất dễ nhận thấy: “Doanh số tăng, lợi nhuận cũng tăng, nhưng ngược lại hàng tồn kho cũng tăng, công nợ phải thu cũng tăng, khách hàng đòi nợ, nhà cung cấp đòi nợ mình cũng tăng, nhưng chỉ có một cái không tăng, đó là thanh khoản, có nghĩa là tiền không tăng.” Đây là một “tín hiệu đỏ” rõ ràng cho thấy doanh nghiệp đang có vấn đề trong việc quản lý dòng tiền.
Ngoài ra, anh Phương cũng chia sẻ về các chỉ số tài chính quan trọng giúp đánh giá sức khỏe tài chính của doanh nghiệp, như chỉ số thanh toán hiện hành (tổng tài sản ngắn hạn/ tổng nợ ngắn hạn) và chỉ số thanh toán nhanh ( [tổng tài sản ngắn hạn – hàng tồn kho]/ tổng nợ ngắn hạn). Nếu các chỉ số này <1, đó là dấu hiệu cảnh báo về nguy cơ mất cân đối tài chính.
Để “khơi thông” dòng tiền và quản lý hiệu quả, anh Vũ Phương đã đưa ra những giải pháp thiết thực mà các doanh nghiệp có thể áp dụng ngay:
- Rà soát và đàm phán lại các điều khoản thanh toán với khách hàng và nhà cung cấp: Mục tiêu là rút ngắn thời gian thu tiền và kéo dài thời gian trả tiền một cách hợp lý.
- Quản lý chặt chẽ hàng tồn kho: Tối ưu hóa lượng hàng tồn kho ở mức vừa đủ, tránh tình trạng “giam” quá nhiều vốn. Cần rà soát lại chuỗi cung ứng để xác định những nguyên liệu có thể đặt hàng nhanh chóng, từ đó giảm lượng tồn kho cần thiết.
- Xem xét kỹ lưỡng các chiến lược đầu tư: Tránh sử dụng nguồn vốn ngắn hạn cho các khoản đầu tư dài hạn. Nếu cần thiết, có thể cân nhắc các giải pháp như bán tài sản và thuê lại để giải phóng dòng tiền ngay lập tức.
- Tối ưu hóa hiệu quả sử dụng vốn: Áp dụng nguyên tắc “3C”: kiểm soát chi phí, hiệu quả đầu tư và hiệu quả sử dụng vốn. Đảm bảo dòng tiền quay vòng nhanh chóng, chi phí được quản lý chặt chẽ và các khoản đầu tư mang lại tỷ suất sinh lời cao nhất.
- Nâng cao vốn điều lệ: Nếu tỷ lệ nợ trên vốn chủ sở hữu quá cao, việc tăng vốn điều lệ sẽ giúp doanh nghiệp có thêm nguồn vốn chủ sở hữu ổn định, giảm áp lực nợ vay.
- Minh bạch hệ thống tài chính: Ghi chép đầy đủ, chính xác mọi giao dịch để có cái nhìn rõ ràng về tình hình tài chính, từ đó đưa ra các quyết định dựa trên dữ liệu, tránh cảm tính.
Đặc biệt đối với các doanh nghiệp SME, anh Phương nhấn mạnh lại nguyên tắc “đồng nào mua mắm thì mua mắm, đồng nào mua muối thì mua muối”.
Tuyệt đối không dùng tiền ngắn hạn từ hoạt động bán hàng để đầu tư vào tài sản cố định. Thay vào đó, hãy tập trung vào việc đẩy nhanh thu hồi công nợ, kiểm soát chặt chẽ chi phí và tối ưu hóa hiệu quả sử dụng vốn.
Về bài toán cân bằng giữa tăng trưởng và quản lý dòng tiền, anh Phương chia sẻ không có một công thức chuẩn nào, nhưng doanh nghiệp có thể lựa chọn mô hình tăng trưởng phù hợp với nguồn lực của mình. Có những doanh nghiệp chọn tăng trưởng thận trọng, mở rộng từng bước một, đảm bảo mỗi đơn vị kinh doanh mới hoạt động hiệu quả và có lãi trước khi tiếp tục mở rộng.
Cũng có những doanh nghiệp mạo hiểm hơn, mở rộng nhanh chóng nhưng vẫn có sự kiểm soát và sẵn sàng điều chỉnh kế hoạch nếu cần. Quan trọng nhất là phải kiểm soát chặt chẽ dòng tiền và hiệu quả của từng khoản đầu tư.
Để dự báo dòng tiền một cách chính xác, anh Phương cho rằng doanh nghiệp cần xây dựng một hệ thống quản lý tài chính đồng bộ. Việc lập kế hoạch kinh doanh thường niên (AOP) và tích hợp nó với các phần mềm quản trị doanh nghiệp như ERP sẽ giúp doanh nghiệp dự đoán được dòng tiền thu vào và chi ra trong tương lai, từ đó có những kế hoạch ứng phó kịp thời. Nếu không có các phần mềm chuyên dụng, doanh nghiệp vẫn có thể sử dụng Excel để xây dựng các mô hình dự báo dòng tiền.
Cuối cùng, về chiến lược đầu tư tài chính để phát triển bền vững, anh Phương đưa ra lời khuyên tùy thuộc vào từng giai đoạn phát triển của doanh nghiệp:
- Doanh nghiệp khởi nghiệp (Startup): Hạn chế tối đa đầu tư vào tài sản dài hạn. Ưu tiên phát triển ý tưởng sản phẩm và tìm kiếm các đối tác gia công sản xuất để giảm thiểu chi phí đầu tư ban đầu.
- Doanh nghiệp đang tăng trưởng: Tập trung vào dòng tiền hoạt động. Cân nhắc tỷ lệ chia cổ tức và tái đầu tư hợp lý. Đầu tư vào tài sản cố định nên dựa trên nguồn lực từ lợi nhuận và khấu hao. Có kế hoạch huy động vốn trung và dài hạn để tài trợ cho các khoản đầu tư này.
- Doanh nghiệp phát triển ổn định: Khi dòng tiền đã vững mạnh, có thể nghĩ đến các kênh đầu tư sinh lời như M&A các doanh nghiệp cùng ngành, đầu tư vào tiền gửi có kỳ hạn, trái phiếu, cổ phiếu, hoặc bất động sản (cần cân nhắc tính thanh khoản). Điều quan trọng là phải xây dựng quỹ dự phòng tài chính để ứng phó với các rủi ro bất ngờ.
Những chia sẻ của anh Vũ Phương trong tập podcast mới nhất của The CashFlow thực sự là những “liều thuốc bổ” quý giá cho bất kỳ ai đang điều hành hoặc quan tâm đến hoạt động tài chính của doanh nghiệp.
Nguyên tắc “đồng nào mua mắm thì mua mắm, đồng nào mua muối thì mua muối” tưởng chừng đơn giản nhưng lại là kim chỉ nam giúp doanh nghiệp vững tay lái, vượt qua những thách thức trong quá trình tăng trưởng và xây dựng nền tảng tài chính vững chắc.
Đừng bỏ lỡ những thông tin chi tiết và những câu chuyện thực tế hơn nữa từ anh Vũ Phương – CFO Sài Gòn Food trong tập podcast mới nhất của The CashFlow.
Hãy truy cập ngay kênh youtube của Bizzi Vietnam để lắng nghe toàn bộ cuộc trò chuyện và trang bị cho mình những kiến thức quản lý dòng tiền hiệu quả nhất!
Theo dõi Bizzi để nhanh chóng nhận thông tin mới nhất:
